ابزار گوهرشناسی

استفاده از سنگ‌های قیمتی، از قدیم تا به امروز بسیار افزایش یافته است. همین امر نیز موجب شده‌است تا علاوه بر سنگ‌های طبیعی، انواع مصنوعی و بهسازی شده نیز به بازار فروش سنگ‌های قیمتی راه یابند. بعضی از این سنگ‌ها چنان به نمونه طبیعی خود شبیه هستند، که فقط در آزمایشگاه تشخیص سنگ‌های قیمتی و توسط کارشناسان با‌تجربه، قابل شناسایی هستند. در این آزمایشگاه، با استفاده از ابزار گوناگون و نیز آزمایش‌های مختلف، ویژگی‌های مختلف سنگ‌ها را بررسی کرده و براساس آن‌ها، نوع سنگ‌قیمتی را مشخص می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با ابزار‌ گوهرشناسی در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

ابزار گوهرشناسی

یک کارشناس گوهرشناسی با استفاده از ابزار مختلف که در زیر به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت، سنگ‌های قیمتی طبیعی را از انواع دیگر، تشخیص می‌دهد و بر اساس ویژگی‌های هر سنگ آن را ارزیابی نموده و همچنین به قیمت­گذاری آن خواهد پرداخت.

لوپ یا ذره بین

لوپ (Loupe) یا ذره‌بین یکی از مهم‌ترین ابزار کار گوهرشناسان است. این ذره‌بین که اندازه کوچکی دارد و قابل حمل است، با قدرت بزرگ‌نمایی ۱۰ برابر، می‌تواند کیفیت تراش و پولیش و نیز میزان شفافیت یک سنگ را به خوبی نشان دهد. این لوپ‌ها می‌توانند به خوبی سنگ الماس را تجزیه و تحلیل و شناسایی کنند. بعضی از لوپ‌ها دارای چراغ قوه هستند و برای سنگ‌هایی کاربرد دارند که لازم است در محیطی تاریک بررسی شوند.

چلسی فیلتر (Chelsea Filter)

چلسی فیلتر یکی دیگر از ابزار شناسایی سنگ‌های قیمتی است. این فیلتر نور قرمز با طول موج ۶۹۰ نانومتر و نیز نور زرد-سبز را با طول موج ۵۷۰ نانومتر را از خود عبور می‌دهد و می‌تواند سنگ‌هایی را نیز که این طول موج‌ها را از خود عبور می‌دهند، شناسایی کند. علت اینکه سنگ‌ها با عبور نور از خود رنگ قرمز یا زرد را نشان می‌دهند، این است که عناصری درون سنگ وجود دارند که با عث ایجاد آن رنگ می‌شوند. به‌طور مثال علت نشان دادن رنگ قرمز در یک سنگ، وجود عناصر کبالت و کروم است. پس می‌توان گفت چلسی فیلتر با عبور نور و نیز بررسی عناصر واسطه در سنگ، نوع آن را مشخص می‌کند. برای تشخیص زمرد طبیعی از انواع مصنوعی نیز از این فیلتر استفاده می‌شود.

رفرکتومتر (Refractometer)

این ابزار ضریب شکست نور را اندازه گیری می‌کند. وقتی نور به سنگی تابانده می‌شود، باتوجه به تراکم اتم‌های موجود در سنگ، نور شکسته می‌شود. ضریب شکست یا زاویه شکست نور برای هر سنگ، یک مقدار مشخص است. با استفاده از رفرکتومتر و اندازه گیری ضریب شکست هر سنگ، می‌توان نوع  سنگ و نیز طبیعی یا مصنوعی بودن آن را مشخص کرد. رفرکتومتر در انواع رومیزی، دستی دیجیتال و آنالوگ و نیز آنلاین، وجود دارد.

دایکروسکوپ (Dichroscope)

دایکروسکوپ وسیله ای برای تعیین پدیده چند‌رنگی در سنگ‌ها است. این ابزار می‌تواند طیف رنگی موجود در یک سنگ که انسان با چشم غیرمسلح قادر به دیدن آن نیست، را شناسایی می‌کند. به طور مثال ما یاقوت سرخ را فقط به رنگ قرمز می‌بینیم. اما با استفاده از دایکروسکوپ، این سنگ دو طیف رنگ صورتی و قرمز تیره را نشان می‌دهد که به این پدیده، دورنگی یا Dichroism  می‌گویند. گروه دیگری از سنگ‌ها نیز پدیده سه رنگی یا Trichroism را نشان می‌دهند. ذکر این نکته ضروری است که از دایکروسکوپ فقط برای تعیین پدیده چندرنگی در سنگ‌های شفاف می‌توان استفاده کرد و برای سنگ‌های کدر و مات کاربرد ندارد. دونوع دایکروسکوپ به نام کلسیت (Calcite) و نیز قطبی‌کننده (Polarizing) وجود دارد، که نوع کلسیت نتایج بهتری را ارائه می‌دهد.

پلاریسکوپ (Polariscope)

پلاریسکوپ نیز جهت تعیین مشخصات نوری بعضی از سنگ‌ها استفاده می‌شود. با این دستگاه می‌توان سنگ‌هایی که دارای یک یا دو ضریب‌شکست هستند را شناسایی کرده و نیز ایزوتروپ یا انیزوتروپ بودن آن‌ها را دریافت. وقتی سنگی در زیر دستگاه قرار می‌گیرد و نور پلاریزه به آن می‌تابد، با چرخش نمونه با زاویه ۴۵ درجه به چپ و راست، اگر سنگ از نوع مصنوعی باشد میدان دید گوهرشناس در دستگاه پلاریسکوپ، تیره خواهد ماند. سنگ‌های دیگر نیز با توجه به ساختار بلورینی که دارند باعث تاریک و روشن شدن میدان دید می‌شوند.

اسپکتروسکوپ (Spectroscope)

اسپکتروسکوپ یا طیف سنج از دستگاه‌های دیگری است که برای شناسایی سنگ‌های قیمتی به‌کار می‌رود. این دستگاه طول موج‌های منعکس شده از سنگ را به صورت طیف رنگی که دارای خطوط پهن و باریک است، نشان می‌دهد که به آن طیف جذبی نیز می‌گویند. با بررسی طیف جذبی مخصوص هر سنگ، نوع آن را تشخیص می‌دهند. به این صورت که اسپکتروسکوپ می‌تواند انواع سنگ‌های طبیعی، مصنوعی، بهسازی‌شده، کدر یا شفاف و … تشخیص دهد.

میکروسکوپ (Microscope)

میکروسکوپ‌ از مهمترین ابزار مورد استفاده در گوهر‌شناسی است که در دونوع پلاریزان و غیر پلاریزان برای شناسایی سنگ‌های قیمتی استفاده می‌شود. این میکروسکوپ‌ها با داشتن یک عدسی شیئی، میکروسکوپ ساده و با داشتن دو عدسی شیئی، میکروسکوپ مرکب نامیده می‌شوند. برای تعیین هویت یک سنگ و نیز شناسایی انواع طبیعی، مصنوعی و بهسازی‌شده آن از میکروسکوپ با بزرگنمایی تا حداکثر ۵۰ برابر استفاده می‌شود.

ترازو

ترازوی گوهرشناسی نیز یکی دیگر از ابزار مهم در گوهر‌شناسی است. این ترازو قابلیت اندازه‌گیری وزن سنگ‌ها را به صورت دقیق و در مقیاس‌های گرم، سوت و قیراط دارد. همان­طور که می‌دانید وزن یک سنگ، در تعیین قیمت آن نقش به‌سزایی دارد، پس باید به دقت اندازه‌گیری شود.

سنگ‌های مقایسه‌ای (Master Stones)

برای درجه‌بندی رنگ الماس از سنگ‌های مقایسه‌ای یا الماس‌های مقایسه‌ای استفاده می‌شود که از حرف D  (برای الماس بی‌رنگ) تا حرف Z  (برای الماس زرد رنگ) وجود دارد. اما رنگ بیشتر الماس‌ها در محدوده D  تا حدود M  یا N  می‌باشد.

دیجیتال گیج (Digital gauge)

دیجیتال گِیج، ابزاری است که برای اندازه‌گیری سنگ‌ها استفاده می‌شود. این ابزار حتی می‌تواند وزن سنگ‌ها را با استفاده از اندازه آن‌ها و نیز با کمک فرمول‌های خاصی، تخمین بزند.

سایر ابزار گوهرشناسی مورد استفاده در آزمایشگاه تشخیص سنگهای قیمتی

از دیگر ابزار مورد استفاده در تشخیص سنگ‌های قیمتی می‌توان انواع جدول‌های راهنما را نام برد که برای بررسی و شناسایی ویژگی‌های سنگ‌ها استفاده می‌شود. از ابزاری مانند پنس نیز برای برداشتن سنگ و از پارچه‌ای مخصوص برای پاک کردن سنگ از هرگونه آلودگی و پرز استفاده می‌شود. تستر چندکاره نیز برای شناسایی الماس، شبه الماس و مویزنایت قابل استفاده است.