بهسازی سنگ های قیمتی و روش‌های مختلف آن
در این مقاله قصد داریم تا شما را با بهسازی سنگ های قیمتی، ضرورت انجام آن و روش،های مختلف آن آشنا کنیم.
بهسازی سنگ های قیمتی چیست؟
استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در انواع جواهرات، باعث زیبایی و جذابیت دوچندان آنها می‌شود. اما سنگ‌های قیمتی که از معادن استخراج می‌شوند، به خودی خود قابل استفاده بر روی زیورآلات نیستند و باید عملیاتی مانند تراش، پرداخت و صیقل‌دادن روی آنها انجام شود تا به شکلی زیبا تبدیل شده و مناسب استفاده در صنعت طلا و جواهرسازی باشد.
علاوه بر این، برای اهدافی مانند حذف برخی ناخالصی‌های درون سنگ و یا بهبود رنگ و درخشش سنگ‌ها، عملیاتی بر روی آنها انجام می‌شود که در اصطلاح بهسازی نام دارد. اما باید درنظر داشته باشید که این نوع سنگ‌ها با انواع طبیعی آنها، هم از نظر خصوصیات و هم از نظر ارزش، تفاوت دارند. بنابراین در هنگام خرید، در صورتی که سنگ از نوع بهسازی‌شده باشد، باید در شناسنامه سنگ ذکر شده باشد و یا توسط فروشنده به خریدار اطلاع داده‌شود. در ادامه با روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی آشنا می‌شویم.
روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی
همانطور که بیان کردیم عملیات بهسازی به منظور بهبود ویژگی‌های سنگ‌های قیمتی انجام می‌شود. در زیر به توضیح تعدادی از روش‌های بهسازی از جمله حرارت دادن، پر کردن ترک ها، روکش کردن و … خواهیم پرداخت که باعث بهبود رنگ، حذف ناخالصی‌ها و یا افزایش مقاومت سنگ‌ها خواهد شد.
حرارت دادن (Heating)
در این روش بهسازی، برای بهبود رنگ، وضوح و شفافیت سنگ‌ها، آنها را در معرض درجه حرارت‌های مختلف که متناسب با ویژگی‌های سنگ‌ها است، قرار می‌دهند. سنگ‌هایی مانند یاقوت کبود و یاقوت سرخ، جهت بهبود رنگ، تحت تاثیر حرارت قرار می‌گیرند. اما باید توجه داشت که در اثر فرآیند حرارتی، سنگ‌ها حالت ترد و شکننده‌ای پیدا کرده و به مراقبت بیشتری نیاز دارند.
پر کردن ترک‌ها (Cavity Filling)
یکی دیگر از روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی، روش پر کردن ترک‌ها است. برای از بین بردن ترک‌های ریزی که در سطح بعضی از سنگ‌ها وجود دارد، از روش پرکردن ترک‌ها یا به اصطلاح درزگیری، استفاده می‌شود. این کار برای بهبود ظاهر سنگ و یا افزایش مقاومت آن انجام می‌شود. از نمونه سنگ‌هایی که به این روش بهسازی می‌شوند، می‌توان زمرد، یاقوت سرخ و الماس را نام برد. ترک‌های موجود در سطح زمرد، با استفاده از مواد روغنی، موم، رزین‌های مصنوعی و یا پلیمرها، پر می‌شود. در الماس نیز با استفاده از شیشه حاوی مقداری سرب و در یاقوت سرخ نیز توسط شیشه مخصوص، ترک‌ها پر می‌شوند. اما باید توجه داشت که این سنگ‌ها پس از بهسازی، در معرض فشار و دمای بالا و نیز مواد شیمیایی قرار نگیرند، چون ممکن است دچار آسیب شوند.
روکش کردن (Surface Coating) از روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی
در این روش، برای بهبود رنگ و افزایش زیبایی سنگ، از یک لایه نازک رنگ برای روکش کردن سطح پشتی سنگ و یا قسمت‌های مشخصی از آن، استفاده می‌شود. این روش گاهی اوقات برای بهبود رنگ الماس مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما باید توجه داشت که رنگ‌های استفاده شده، سختی کمتری نسبت به خود سنگ دارند و ممکن است توسط اشیاء دیگر خراش‌هایی بر روی آنها ایجاد شود.
رنگرزی (Dyeing)
رنگرزی، روشی است که در آن رنگ به عمق سنگ‌هایی که دارای منافذ و خلل و فرج هستند، نفوذ می‌کند و باعث بهبود رنگ و زیبایی بیشتر ظاهر سنگ می‌شود. البته در بعضی سنگ‌ها نیز با ایجاد شوک‌های حرارتی و…، ترک‌هایی ایجاد می‌کنند که رنگ بهتر در آنها نفوذ کند. این روش برای سنگ‌هایی مانند مروارید، فیروزه، کهربا و نیز سنگ‌های قیمتی مانند یاقوت و زمرد قابل استفاده است. اما تماس با مواد شیمایی مانند استون و نیز قرار گرفتن در معرض نور به مدت طولانی، می‌تواند باعث کاهش رنگ این سنگ‌ها شود.
بهسازی در دما و فشار زیاد (High Temperature, High Pressure)
این روش بهسازی سنگ های قیمتی فقط مخصوص الماس است، زیرا الماس در حالت طبیعی نیز در اعماق زیاد و تحت دما و فشار بسیار بالا به وجود می‌آید. از این روش گاهی برای بهبود رنگ الماس استفاده می‌شود.
پرتوافکنی (Irradiation)
روش پرتوافکنی از دیگر روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی است که برای بهبود یا تغییر رنگ سنگ‌ها استفاده می‌شود، به این صورت که پرتو‌های پرانرژی به صورت کنترل شده بر سنگ‌های قیمتی تابانده شده و باعث تغییر رنگ آنها می‌شود. برای به وجود آمدن رنگ‌های نارنجی، سیاه و ...، از الماس سفید، از این روش استفاده می‌شود. این روش برای یاقوت و مروارید نیز کاربرد دارد، اما ذکر این نکته که این سنگ‌ها نباید به مدت طولانی در معرض نور و حرارت قرار بگیرند، الزامی است.
ترمیم با استفاده از لیزر (Laser Drilling) مدرن‌ترین روش بهسازی سنگ های قیمتی
این روش نیز مانند روش دما و فشار بالا، فقط برای الماس قابل استفاده است. برای حذف ناخالصی‌های موجود در عمق الماس با استفاده از لیزر، سوراخ بسیار ریزی در سطح آن ایجاد شده و مواد شمیایی به عمق الماس نفوذ کرده و باعث حل شدن ناخالصی‌های موجود در آن می‌شود. این سوراخ آن‌قدر کوچک است که به ظاهر الماس آسیبی وارد نمی‌کند.
نفوذ به شبکه کریستالی (Lattice Diffusion)
در این روش برای تغییر و بهبود رنگ در سنگ‌هایی مانند یاقوت، عنصری بسیار سبک مانند بریلیم به عمق شبکه کریستالی نفوذ کرده و باعث تغییر رنگ سنگ می‌شود. تشخیص سنگ‌هایی که با این روش بهسازی شده‌اند، بسیار دشوار و فقط توسط آزمایشگاه تشخیص سنگ‌های قیمتی، امکان‌پذیر است. در واقع، این روش یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های بهبودبخشی سنگ یاقوت می‌باشد.
سفید کردن یا رنگ‌زدایی (Bleaching)
در بعضی از سنگ‌ها که دارای خلل و فرج هستند، برای سفید کردن و یا کاهش رنگ سنگ، از مواد شیمیایی استفاده می‌شود. این مواد به مرور زمان در سنگ نفوذ کرده و باعث تغییر رنگ آن می‌شود. سنگ‌هایی مانند مروارید که به این روش بهسازی می‌شوند، پس از انجام این عملیات حالت ترد و شکننده پیدا می‌کنند. بنابراین به مراقبت زیادی نیاز دارند.
اشباع (Impregnation)
در این روش از بهسازی سنگ های قیمتی، بعضی از منافذ و ترک‌های موجود در سطح سنگ‌هایی مانند فیروزه، با موادی مانند موم و یا پلیمر‌های طبیعی و مصنوعی، پر می‌شود. این کار باعث بهبود ظاهر و نیز افزایش مقاومت سنگ خواهد شد. اما یادآوری این نکته ضروری است که در هنگام ساخت جواهرات، این سنگ‌ها در معرض حرارت قرار نگیرند. زیرا حرارت و نیز مواد شیمیایی باعث از بین رفتن لایه مومی یا پلیمر خواهد شد.
آشنایی با روش‌های بهسازی سنگ های قیمتی در اصفهان
در این مقاله به طور کلی، با انواع روش‌های بهبود بخشی گوهرها که برای انواع سنگ‌های قیمتی مناسب است آشنا شدید. اما در اینجا تنها به موارد کلی اشاره شد و بکارگیری هر یک از این روش‌ها شرایط و تکنیک‌های خاص خود را دارد. این فرایند توسط افراد متخصص و پس از کسب اطلاعات و دانش کافی در علم گوهرشناسی قابل انجام است. اگر از جمله افرادی هستید که به شناخت سنگ‌های قیمتی، گوهر تراشی و یادگیری هنرهای مختلف مرتبط با آن همچون جواهرسازی علاقمندید، می‌توانید در دوره‌های مختلف گوهر شناسی و گوهرتراشی اصفهان در موسسه بین المللی ساربان شرکت کنید. در این دوره‌ها با انواع تکنیک‌ها و شرایط بهبودبخشی سنگ‌های قیمتی و روش انجام آنها به بهترین شکل ممکن آشنا خواهید شد.
دیدگاهتان را بنویسید